Κοινωνικοσυναισθηματική Μάθηση στα σχολεία και στις εκπαιδευτικές δομές.

Μπορεί ένα σχολείο να είναι για όλους ; Αν υπάρχουν οι υποδομές και τα κατάλληλα

εργαλεία, ναι είναι δυνατόν. Αναφερόμενος στις υποδομές θα ήθελα να τονίσω την

αξία του σχολικού περιβάλλοντος, κοινωνικού και παιδαγωγικού καθώς και τη

σχολική τάξη ως φυσικός χώρος μελετημένος για να υποδεχθεί την διαφορετικότητα.

Στο πλαίσιο της πολιτικής της συμπερίληψης, προς την οποία κινούμαστε, γίνεται

πλέον κατανοητό πως είναι το περιβάλλον το οποίο πρέπει να διαμορφωθεί

(υποδομές,διδασκαλία κ.ο.κ) με τρόπο τέτοιο ώστε να ανέβουν στο τρένο όσο το

δυνατόν περισσότεροι μαθητές όσο “διαφορετικοί” κι αν είναι.

Τι είναι η Κοινωνικοσυναισθηματική Μάθηση;

Το κοινωνικό περιβάλλον χρήζει σε κάθε τάξη ιδιαίτερης παρατήρησης και μελέτης

ωστε να επιτευχθει στο μέγιστο δυνατό η κοινωνική-συναισθηματική μάθηση (Socio

Emotional Learning)για όλους τους μαθητές. Αυτή είναι η διαδικασία ανάπτυξης της

αυτογνωσίας, του αυτοελέγχου και των διαπροσωπικών δεξιοτήτων που είναι

ζωτικής σημασίας για την επιτυχία του σχολείου, της εργασίας και της ζωής.

Τα άτομα με ισχυρές κοινωνικές-συναισθηματικές δεξιότητες είναι καλύτερα σε θέση

να αντιμετωπίσουν τις καθημερινές προκλήσεις και να επωφεληθούν ακαδημαϊκά,

επαγγελματικά και κοινωνικά. Από την αποτελεσματική επίλυση προβλημάτων έως

την αυτοπειθαρχία, από τον έλεγχο των παρορμήσεων έως τη διαχείριση

συναισθημάτων και πολλά άλλα, η Κοινωνικοσυναισθηματική Μάθηση παρέχει τα

θεμέλια για θετικές, μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στα παιδιά, τους ενήλικες και τις

κοινότητες.

Η κοινωνική και συναισθηματική μάθηση μπορεί να εφαρμοστεί σε επίπεδο

σχολικής μονάδας, τάξης, ομάδας ατόμων και τέλος στο άτομο.

Ο ρόλος του δασκάλου/δασκάλας είναι ιδιαίτερα σημαντικός και σ ́αυτή τη διαδικασία

καθώς τα παιδιά μιμούνται τη συμπεριφορά τους και έχουν ανάγκη τα θερμά

συναισθήματά τους.Ακόμη,στο σχολικό πλαίσιο, τα παιδιά νιώθουν συνήθως πιο

άνετα με τον/τη δάσκαλό/α τους παρά με άλλους ενήλικες.Με βάση αυτά, ο ρόλος του

σχολικού ψυχολόγου είναι να συνεργάζεται στενά με τους εκπαιδευτικούς και να

προτείνει ιδέες και στρατηγικές για την ομάδα της κάθε τάξης αλλά και το κάθε παιδί

ξεχωριστά. Ο ρόλος του δηλαδή είναι κυρίως συντονιστικός. Επίσης, έχει να κάνει με

την πρόληψη (preventive work). Η λογική πίσω από αυτόν τον όρο είναι πως είναι

προτιμότερο κάτι να προλαμβάνεται παρά να αντιμετωπίζεται όταν πλέον μια

κατάσταση έχει εδραιωθεί και παρουσιάσει μη επιθυμητά αποτελέσματα. Για να

πετύχουμε το στόχο αυτό θα ήταν καλό να να χρησιμοποιήσουμε εργαλεία της

κοινωνικοσυναισθηματικής μάθησης τα οποία βασίζονται σε ερευνητικά

αποτελέσματα.

Η πρόληψη απαιτεί δουλειά από το ξεκίνημα της σχολικής χρονιάς έως το τέλος της

με οργανωμένο χρονοδιάγραμμα και δράσεις όπως ομαδικά βιωματικά εργαστήρια

σε επίπεδο σχολικής τάξης αλλά και ομαδικές εργασίες (Projects) και παρουσιάσεις

των ίδιων των μαθητών πάνω σε θέματα που οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές έχουν

συναποφασίσει να επικεντρωθούν (καταπολέμηση ρατσισμού, ισότητα φύλλων,

διαχείριση συναισθήματος, άγχους και ενσυναίσθηση).

Με τον τρόπο αυτό προσφέρεται στα παιδιά η ευκαιρία να έχουν τριβή με αυτά τα

πολύ σημαντικά θέματα, να διαμορφώσουν άποψη, να αποκτήσουν γνώση κι

ενσυναίσθηση για το πώς λόγου χάριν επηρεάζεται η ενήλικη ζωή ενός συμμαθητή

τους όταν δεν μιλάει καλά τη γλώσσα και ποιές καθημερινές δυσκολίες αυτό

συνεπάγεται.

Παράλληλα με τις παραπάνω δραστηριότητες, οι εκπαιδευτικοί ή ο σχολικός

ψυχολόγος, σε συνεννόηση με τη διεύθυνση και τον εκπαιδευτικό σύλλογο,

προτείνεται να διοργανώνει θεματικές εκδηλώσεις σε συνεργασία με εξωσχολικούς

φορείς και την τοπική αυτοδιοίκηση οι οποίοι θα είναι σχετικοί με το θέμα που

εξετάζεται.

Σαν μακροπρόθεσμοι στόχοι λοιπόν, της κοινωνικοσυναισθηματικής μάθησης

μπορούν να οριστούν συνοπτικά οι εξής:

● Αυτογνωσία αφού το παιδί καταλαβαίνει και έχει τριβή με τα προσωπικά του

ενδιαφέροντα , στόχους, συναισθήματα και αξίες.

● Αυτοδιαχείριση. Η ικανότητα δηλαδή να ρυθμίζει και να καλλιεργεί

συμπεριφορές που δίνουν τη δυνατότητα διαχείρισης των συναισθημάτων

(στρές και θυμός) με τέτοιο τρόπο ώστε να μην παρεμποδίζουν την

προσωπική και εκπαιδευτική του εξέλιξη.

● Κοινωνική ευαισθητοποίηση. Η ικανότητα του ατόμου να κατανοεί, να

δείχνει ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη σε ομάδες από διάφορα κοινωνικά και

πολιτισμικά πλαίσια.

● Κοινωνικές δεξιότητες. Να καταφέρνει να δημιουργεί και να διατηρεί υγιείς

και ανταποδοτικές σχέσεις. Πιο συγκεκριμένα: η ενεργή ακρόαση, η ξεκάθαρη

επικοινωνία , η συνεργασία και η αντίσταση σε συμπεριφορές που προκαλεί η

πίεση από ομοτίμους (peer pressure)

● Υπεύθυνη λήψη αποφάσεων. Προϋποθέτει την ικανότητα του ατόμου να

παίρνει αποφάσεις λαμβάνοντας υπόψη ηθικά ζητήματα και ζητήματα

ασφάλειας. Επίσης καλό υπολογισμό και σκέψη σε αποφάσεις που

εμπεριέχουν ρίσκο λαμβάνοντας υπόψη και το καλό των άλλων όταν οι

αποφάσεις του επηρεάζουν και τρίτους.

Συνοψίζοντας, χρησιμοποιώντας πρακτικές της κοινωνικοσυναισθηματικής Μάθησης

είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μια δυναμική τέτοια που θα βάλει τις βάσεις για ένα

ασφαλές σχολικό περιβάλλον για όλους. Είναι μία συνεχής διαδικασία η οποία

αναπροσαρμόζεται στις εκάστοτε ανάγκες και ως εκ τούτου δεν έχει ένα τελικό

προσδοκώμενο αποτέλεσμα αντ ́ αυτού καλεί τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς να

δουλέψουν μαζί προς την κατεύθυνση της συμπερίληψης και την αλλαγή της

υφιστάμενης νοοτροπίας (mindset) προς το καλύτερο.

Είναι σαφές πως έχουμε αρκετό χρόνο μπροστά μας ώστε οι στρατηγικές αυτές να

πάρουν σάρκα και οστά καθώς απαιτούν πόρους τόσο οικονομικούς αλλά και

πόρους σε ανθρώπινο δυναμικό. Κυρίως όμως απαιτεί θέληση και επιμονή. Τα

μακροπρόθεσμα αποτελέσματα των πρακτικών αυτών είναι σίγουρο πως δεν θα

αργήσουν να μετουσιωθούν σε ένα σχολείο και κατ επέκταση σε μια κοινωνία όπου

η συνύπαρξη μεταξύ διαφορετικών ομάδων να είναι αρμονική . Η πρόσληψη

σχολικών ψυχολόγων στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει ξεκινήσει και μένει να

στηρίξουμε τον ρόλο αυτόν με όλα μας τα μέσα.

Γιάννης Σβύνος